Posiedzenie Komitetu Handlu i Gospodarki EDA (TEC) odbyło się 18 listopada 2020r. w formule on-line w godzinach 14:00 – 17:00.
W posiedzeniu wziął udział Robert Gasek – reprezentant Polski, oddelegowany przez ZPPM (zgodnie z porozumieniem polskich członków EDA zawartym 16 marca 2017r. w Grajewie).

Program posiedzenia obejmował następujące punkty:

• Otwarcie obrad i powitanie uczestników
• Oświadczenie antytrustowe
• Przyjęcie programu posiedzenia oraz sprawozdania z poprzedniego spotkania
• Sytuacja rynkowa:
• Sprawozdanie z posiedzenia Rady Obserwatorium Rynku Mleka (MMO),
• Sytuacja na rynku , prezentacja Moniki Wohlfart z ZMB
• Najnowsze zmiany na rynku w krajach członkowskich (wypowiedzi delegacji członkowskich)
• Ankieta EDA – produkcja ekologiczna
• Sprawozdanie z posiedzeń grup zadaniowych ds. WPR oraz Handlu (poprzedzających posiedzenie TEC):
• Krótkie sprawozdanie z posiedzenia grupy zadaniowej ds. WPR w dniu 18 listopada 2020r.
• Krótkie sprawozdanie z posiedzenia grupy zadaniowej ds. Handlu w dniu 18 listopada 2020r.
• Kluczowe komunikaty do przekazania Komisji Europejskiej
• EU-UK – przyszłość wzajemnych relacji
• Wirtualny warsztat EDA – relacja, stan spraw, następne kroki
• Brama do danych mleczarskich (The gateway to dairy data)
• Prezentacja oraz krótka sesja pytań i odpowiedzi
• Dyskusja z przedstawicielami Komisji Europejskiej (Wydział G.3 produkty zwierzęce)
• Sprawy różne i ustalenie daty kolejnego posiedzenia
• Zakończenie spotkania

Ad 1)

Przewodniczący TEC, Pan Wim Kloosterboer (Holandia) otworzył posiedzenie i przywitał zgromadzonych.

Ad 2)

Sekretariat EDA przypomniał zgromadzonym o zakazie wymiany jakichkolwiek informacji, które mogłyby zostać uznane za złamanie przepisów antytrustowych – w szczególności wrażliwych danych handlowych, takich jak np. ceny, listy klientów, inwestycje. Zgromadzeni przyjęli do wiadomości ww. informacje.

Ad3)

Przewodniczący zaproponował przyjęcie programu obrad oraz sprawozdania z poprzedniego posiedzenia TEC, które odbyło się 24 czerwca 2020r. Nikt z uczestników nie zgłosił zastrzeżeń.

Ad 4)

• Oddelegowany przez EDA do udziału w spotkaniach Rady Obserwatorium Rynku Mleka (MMO) przedstawiciel, krótko podsumował ostatnie wrześniowe spotkanie, które odbyło się w formule on-line. Z wymiany informacji na forum MMO wynika, że sektor mleczarskich okazał się być bardziej odporny na skutki gospodarcze epidemii COVID-19 niż się spodziewano.
• Monika Wohlfarth z niemieckiej firmy ZMB zajmującej się statystykami rynkowymi nakreśliła sytuację na światowym i unijnym rynku mleka. Najważniejsze informacje, które przekazała to:

– Epidemia COVID-19 nie jest pod kontrolą. Najgorsza sytuacja panuje w Amerykach, Europie i Indiach.

– Produkcja mleka na świecie wzrasta i to szybciej niż w latach poprzednich. W UE notowane są pewne fluktuacje, ale w USA dostrzegany jest jej wzrost. W regionie Oceanii oraz Ameryce Południowej produkcja odrobiła straty z początku sezonu. Jedną z przyczyn są warunki pogodowe, które w tych regionach były mniej ekstremalne niż w latach poprzednich. Dostawy mleka w UE w okresie styczeń – wrzesień 2020 wzrosły o 1,3% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Spadki dostaw zanotowano jedynie w Chorwacji oraz w Zjednoczonym Królestwie. Największe wzrosty dostaw zanotowano we Włoszech, Irlandii i Polsce. Jednocześnie wzrosły dostawy mleka ekologicznego – zwłaszcza w Danii, Niemczech i Francji.

– Epidemia miała bardzo ograniczony wpływ na przetwórstwo mleka. Pewne fluktuacje pojawiły się wiosną podczas pierwszego lockdownu, lecz teraz nie widać istotnych zmian w wielkości produkcji. Trzeba jednak zauważyć wzrost produkcji mleka spożywczego. Produkcja serów spadła wiosną, ale aktualnie wzrasta. Zmalało jednak spożycie ze względu na ograniczenia nałożone na sektor HoReCa. Produkcja masła jest na poziomie zbliżonym do roku 2019, ale spożycie jest niższe (tłuszczów ogółem – zatem również śmietany). Produkcja OMP również nie uległa istotnym zmianom.

– Światowy handel produktami mleczarskimi wzrósł w porównaniu do roku 2019. W przypadku handlu OMP zanotowano spadek, co spowodowane było niższą podażą, ale wynikającą ze spadku dostępności zapasów, gdyż UE w ubiegłych latach zdołała wyprzedać OMP zmagazynowane w ramach skupu interwencyjnego. Unia Europejska wyeksportowała więcej produktów mleczarskich niż 2019r. (wyjątek stanowią OMP i mleko skondensowane). UE jest jednak mniej konkurencyjna cenowo od pozostałych dużych eksporterów i w drugim półroczu popyt na produkcję z UE jest niższy. Dodatkowo należy zauważyć, że produkcja mleka w Chinach rośnie, a import nie jest duży (z wyjątkiem OMP).

– Epidemia COVID-19 ogólnie zwiększyła sprzedaż detaliczną produktów mleczarskich w UE, jednakże, co oczywiste, spadło ich spożycie poza domem.

– Na unijnym rynku serów odnotowano wzrost produkcji, eksportu i spożycia. UE jest największym eksporterem tych produktów na świecie, a aktualnie Chiny są największym ich odbiorcą (dotychczas największym odbiorcą europejskich serów były USA, ale ze względu na wprowadzenie ceł retorsyjnych (sprawa subsydiowania koncernu Airbus, którą Stany Zjednoczone wniosły na forum WTO i dostały zezwolenie na wprowadzenie ceł) obejmujących również produkty mleczarskie, unijny eksport do tego kraju zmalał).

– Unijny rynek masła również przynosi dobre wiadomości – produkcja nieco wzrasta, spożycie jest stabilne, eksport zgodnie z prognozami wzrośnie, a wielkość zapasów jest pod kontrolą.

– Rynek OMP w UE jest zrównoważony. Światowy popyt na ten produkt jest duży. Produkcja nieco spada, spożycie też, ale eksport powinien wzrosnąć, zatem zapasy zmaleją.

– Ceny mleka w większości krajów UE są niższe niż przed rokiem.

– Zjednoczone Królestwo jest de facto trzecim największym partnerem handlowym UE wśród krajów trzecich. Zatem ostateczny kształt umowy pomiędzy UE a UK (o ile w ogóle do niej dojdzie) będzie miał wpływ na unijny rynek mleka.

– W 2020r. jedynie w Chinach odnotowano wzrost PKB, jednocześnie chiński rząd zaleca obywatelom spożywanie mleka. W USA wprowadzono programy federalne, których celem jest dostarczanie żywności najuboższym – zamówienia na sery i mleko w proszku opiewają na ogromne sumy.

– W związku z epidemią przewidywano spadek obrotów handlu międzynarodowego, jednak nie ma to odzwierciedlenia w statystykach. Epidemia nie ma wpływu na produkcję i przetwórstwo mleka. Spożycie jest stabilne (chociaż konsumpcja dotyczy głównie gospodarstw domowych). Jednakże ogólnie na świecie panuje recesja, która przekłada się na spadek cen surowców (wszelkiego rodzaju).

– Podsumowanie sytuacji dokonane przez ZMB:

• produkcja mleka w najważniejszych mleczarstwo regionach świata rośnie i to szybciej niż przewidywano, nie zauważono żadnych zawirowań związanych z COVID-19
• wpływ epidemii na rynki mleka jest mniejszy niż się obawiano, popyt jest stabilny, a ceny spadały, ale mniej niż przewidywano
• dochody w wielu regionach świata są stabilizowane poprzez rządowe programy, udział wydatków na żywność w budżetach gospodarstw domowych jest wspierany poprzez ograniczenie innych wydatków, ale nie można wykluczyć, że w późniejszym okresie nastąpi spadek popytu na świecie
• duży eksport z UE w drugim kwartale 2020r. był wspierany przez zrównoważenie rynków
• popyt eksportowy nie jest zbyt duży, ale podaż jest również sezonowo niska
• unijne zapasy produktów mleczarskich są niskie, a spożycie ogółem wydaje się stabilne
• ceny mleka w 2020 jeszcze spadną
• prognozy dotyczące pierwszego kwartału 2021 są bardzo niepewne: konsumenci nadal będą jeść, ale pojawiają się pytania: jak będzie przebiegać dalsza walka z COVID-19, na jakich zasadach ma dojść do Brexitu, jak dotkliwa będzie globalna recesja, czy rosnąca produkcja mleka zostanie całkowicie zagospodarowana?

Poszczególne delegacje członkowskie przedstawiły następujące informacje uzupełniające do ankiety EDA na temat sytuacji rynkowej (zestaw tych statystyk w załączeniu – plik: Set of statistics – TEC meetings 20201118.pdf)

– Austria: 17 listopada 2020r. wprowadzono kolejny lockdown – tym razem na 3 tygodnie. Sprzedaż detaliczna ma się dobrze  – konsumenci kupują produkty mleczarskie, chociaż turystyka gwałtownie spadła. W Austrii spadły dostawy mleka, wzrosły ceny w skupie.

– Belgia: dostawy mleka rosną, sytuacja cenowa nie jest zbyt dobra, wzrosła produkcja PMP (ale ze względu na ogólnie niski wolumen produkcji, każda zmiana będzie wyglądać na dużą).

– Czechy: ze względu na lockdown sytuacja rynkowa jest skomplikowana. Oprócz sklepów spożywczych, wszystko inne jest zamknięte. Zarówno produkcja mleka, jak i przetwórstwo toczą się swoim torem. Spożycie mleka i przetworów oceniane jest jako dobre. Spadła produkcja PMP.

–Niemcy: produkcja niższa, dotychczas średnia cena mleka w 2020r. wynosiła 32-33 eurocenty za kilogram, aktualnie wynosi 34 eurocenty, a protestujący rolnicy (głownie mniejsze organizacje) domagają się podwyżki w wysokości 15 eurocentów za kilogram mleka.

– Dania: cena mleka jest stabilna, dotychczas wynosiła 34-34 eurocenty /kg, aktualnie wynosi 35 eurocentów.  Dostawy do zakładów na początku roku były niższe niż w 2019r., aktualnie produkcja odrabia straty. Na koniec roku skup mleka może być o ok. 1% wyższy niż w 2019r. Duński eksport zmalał.

– Hiszpania: dostawy rosną od lat, ceny w skupie są stabilne bo stosowane są długookresowe kontrakty. Sektor HoReCa jest zamknięty, a Hiszpania w dużej mierze żyje z turystyki. Wzrosło spożycie mleka spożywczego i fermentowanych napojów mlecznych. Istnieje obawa dotycząca wzrostu podatków – zwłaszcza VAT-u na napoje mleczne.

– Finlandia: cena mleka nie była zmieniana (kontrakty), wielkość dostaw nie uległa istotnym zmianom. Restauracje, kina, teatry, szkoły są otwarte (ale nie działają w pełni swoich możliwości). Sektor HoReCa nie ucierpiał zbytnio. W Finlandii doszło do kolejnego ataku wizerunkowego na mleko – w szkołach pojawiły się anty-mleczne ulotki przygotowane przez organizacje ekologiczne/wegetariańskie (podczas posiedzenia TEC w czerwcu 2019r. przedstawicielka Finlandii wspominała, że rząd fiński aktywnie promując postawy pro-ekologiczne, zniechęca do spożywania mleka).

– Francja: dostawy mleka nieznacznie wzrosły, produkcja jest stabilna. Zasady lockdownu są bardzo drastyczne. Spożycie wiosną dynamicznie wzrosło (sprzedaż detaliczna związana z lockdownem), aktualnie również wzrosło, ale nie aż tak bardzo. Spożycie w sektorze HoReCa rzecz jasna spadło. Siła nabywcza obywateli Francji maleje, podobno już 1 mln obywateli żyje na granicy ubóstwa.

– Chorwacja: w stosunku do roku 2019 dostawy nie uległy zmianie (prezentacja ZMB wskazywała na niewielki spadek), ceny są stabilne. Jedna z najważniejszych chorwackich firm mleczarskich zaprzestała przetwórstwa, ale pozostałe firmy przejęły bazę surowcową. Sezon turystyczny mimo, że słabszy, nadal przyniósł dochody tej branży. Ogólnie sytuacja stabilna.

– Włochy: we Włoszech zawsze produkuje się za mało mleka w stosunku do potrzeb, a przez ograniczenia w handlu międzynarodowym, które pojawiły się wraz ze wzrostem zachorowań we Włoszech wiosną 2020r. import mleka do Włoch został zredukowany. Rolnicy w odpowiedzi na potrzeby rynku wyprodukowali o 3,6% mleka więcej niż przed rokiem. Ceny mleka również wzrosły. Włoski eksport zmalał, ale firmy próbują odrobić straty

– Polska: w oparciu o najświeższe informacje, przedstawiciel Polski zaktualizował niektóre dane statyczne dotyczące polskiego rynku: cena mleka denominowana w złotych polskich w październiku 2020r. jest o niemal 7% wyższa niż przed rokiem. Dostawy mleka w okresie styczeń-październik 2020r. wzrosły o ok. 2,3% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego. Zgodnie z przewidywaniami ceny OMP i PMP zachowują się stabilnie. Nieco wzrosły ceny masła (również zgodnie z przewidywaniami). Ceny serów są wyższe niż przewidywano. Sektor HoReCa nie funkcjonuje. Wartość polskiego eksportu denominowanego w złotówkach wzrosła (m.in. dzięki czasowemu osłabieniu złotego np. względem euro). Ogólnie nie widać dużego wpływu epidemii na rynek mleka.

– Holandia: oczekiwano dobrego roku dla holenderskiego mleczarstwa, ale epidemia zrewidowała te przewidywania. Sektor jednak sobie radzi. Wielkość dostaw surowca do zakładów jest stabilna, ceny skupu również. Obawy budzi spadek globalnego PKB.

– Zjednoczone Królestwo: aktualnie rośnie produkcja mleka, ale spadki z początku roku nie zostaną odrobione. Wprowadzony lockdown nie ma wpływu na branżę. Spadł eksport i import, rosną za to zapasy. Brexit – nadal nic nie wiadomo.

– Irlandia: wprowadzono agresywny lockdown. Statystyki rynku mleka wyglądają dobrze. Dostawy mleka wzrosły (jak co roku). Irlandcy przetwórcy obawiają się skutków Brexitu (UK jest bardzo ważnym partnerem handlowym Irlandii – np. jeżeli chodzi o ser cheddar). Dlatego agresywnie poszukują nowych rynków zbytu.

– Słowenia:  skup mleka wzrósł o 3%, ceny mleka wzrosły o 3,5%. Rosną zapasy produktów mleczarskich, spada za to sprzedaż i eksport. W przypadku załamania cen, rynek słoweński czekają poważne problemy.

• Przewodniczący TEC omówił ankietę, którą EDA kilka tygodni temu rozesłała do delegacji członkowskich. Ankieta dotyczyła możliwości realizacji celów zawartych w unijnej strategii „Od pola do stołu” w zakresie zwiększenia udziału produkcji ekologicznej do 25% (ZPPM odpowiedział na tę ankietę). Ogólny obraz jaki wyłania się z informacji przekazanych przez członków EDA wskazuje, że realizacja celu określonego w strategii będzie niezwykle trudna (o ile w ogóle możliwa) – nie tylko dla mleczarstwa, ale ogólnie dla sektora rolnego UE. Głównym wkładem EDA do dyskusji w tej sprawie powinno być znalezienie rozwiązań, które pozwolą uniknąć negatywnych skutków próby realizacji tego celu dla sektora mleczarskiego.

Ad 5)

Sprawozdania grup zadaniowych EDA ds. WPR i ds. Handlu przedstawiono, jako kluczowe komunikaty, z jakimi EDA powinna się zwrócić do Komisji Europejskiej (wypracowane podczas porannych posiedzeń):

• W zakresie WPR należy zwrócić uwagę Komisji na zagrożenia wynikające z mającego wejść w życie w styczniu 2021r. rozporządzenia w sprawie przejrzystości rynku (Komisja będzie zbierać od państw członkowskich dane, uzyskane od krajowych podmiotów – takie jak ceny, marże, sprzedaż itd. – na każdym etapie łańcucha dostaw). W krajach, gdzie przetwórców jest niewielu, lub producentów danego rodzaju produktu jest niewielu budzi to szczególne obawy, gdyż oznaczać będzie to de-facto upublicznienie wrażliwych informacji o firmach, które stosunkowo łatwo można będzie zidentyfikować). Wiele delegacji zwróciło uwagę na trudność we wdrożeniu takich przepisów (bez narażania firm na negatywne konsekwencje ujawniania tego typu danych).
• Odnośnie poprawek do WPR przegłosowanych podczas niedawnego posiedzenia Parlamentu Europejskiego (tzw. poprawka nr 171 – ochrona nazewnictwa mleczarskiego), postanowiono poprosić Komisję o poparcie tej poprawki w ramach toczącego się trilogu pomiędzy Komisją, Parlamentem a Radą.
• Umowa o wolnym handlu pomiędzy UE a Nową Zelandią – główny komunikat – Komisja poszła na zbyt duże ustępstwa i należy „wyrównać boisko do gry” i jak Komisja przygotowuje się do drugiej rundy negocjacji.
• Cła retorsyjne wobec USA (to pokłosie sprawy nieuprawnionego wsparcia dla koncernu Boeing, która stanowi lustrzane odbicie sprawy nieuprawnionego wsparcia dla koncernu Airbus, dla odmiany WTO zezwoliło UE na wprowadzenie ceł retorsyjnych wobec USA). Komisja Europejska wprowadza / wprowadziła cła retorsyjne wobec niektórych produktów importowanych z USA do UE. Wśród tych produktów znalazły się również produkty mleczarskie (import z USA do UE tych produktów nie jest duży). Pytanie z jakim EDA zwróci się do Komisji to: czy ktoś w Komisji dokonał analizy wpływu tej decyzji na unijny rynek mleka.
• Brexit – EDA zapyta Komisję o stan sprawy.
• Ogólny komunikat dla Komisji Europejskiej – sektor mleczarski okazał się odporny dla epidemię.

Ad 6)

Brexit – ponieważ przedstawiciel UK wcześniej stwierdził, że nie ma żadnych nowych informacji w tej sprawie, a grupa zadaniowa EDA ds. Handlu ustaliła, że z pytaniem o stan spraw należy zwrócić się do Komisji Europejskiej, a także biorąc pod uwagę dostępny czas, ustalono, ze ten punkt obrad można uznać za wyczerpany.

Ad 7)

Przedstawiciel firmy vespertool.com dokonał prezentacji możliwości przygotowanego przez nich portalu zawierającego statystyki rynku mleka (dane z większości krajów). Dostępne na portalu narzędzia pozwalają na łatwe porównywanie danych w szeregach czasowych, pomiędzy krajami, w podziale na produkty itd. Na portalu dostępne są również narzędzia prognostyczne.  Przedstawiciel Polski zwrócił się z pytaniem o źródła danych (w domyśle – na ile są one wiarygodne). Prezentujący wskazał, że portal zawiera informacje o  źródłach danych dla poszczególnych krajów – w przypadku Polski jest to Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi (ale również dane pochodzące od wybranych firm).

Ad 8)

Do spotkania dołączyło pięciu przedstawicieli Komisji Europejskiej, reprezentujących wydział G.3 – Produkty Zwierzęce.

Naczelnik Wydziału, Pan Martin Orilo (Hiszpania), dokonał prezentacji sytuacji rynkowej z punktu widzenia Komisji Europejskiej. Była ona zgodna z danymi zaprezentowanymi wcześniej przez ZMB oraz delegacje członkowskie. Pan Orilo stwierdził również, że podczas ostatniego posiedzenia Rady Ministrów UE ds. Rolnictwa niewiele krajów zwracało uwagę na jakiekolwiek problemy w sektorze mleczarskim. Komisja jest ogólnie optymistycznie nastawiona względem przyszłości sektora i ocenia sytuację, jako stabilną. Pan Orilo (w kontekście prezentacji vesperlool.com ) stwierdził, że dane statystyczne są również dostępne, i to za darmo, na stronach Komisji pod adresem https://agridata.ec.europa.eu/extensions/DataPortal/home.html

Zgodnie z ustaleniami, Przewodniczący TEC przekazał Komisji kluczowe komunikaty EDA (vide punkt 5). Komisja odniosła się do nich na dużym poziomie ogólności. Odpowiedzi na poszczególne zagadnienia można streścić następująco:

– Na wstępie Pan Orilo zadeklarował, ze Komisja chce utrzymać rynkowy kierunek w mleczarstwie i nie tylko nie ma możliwości powrotu do kwotowania produkcji mleka, ale Komisja również patrzy nieprzychylnym okiem na wszelkiego rodzaju krajowe inicjatywy w zakresie zarządzania podażą mleka.

– Poprawka 171 (ochrona nazewnictwa mleczarskiego) – Przewodniczący TEC zwrócił się do przedstawiciela Komisji o jej poparcie w ramach trilogu. Przedstawiciel Komisji odpowiedział dyplomatycznie, że Komisja nie proponowała tej poprawki i uważa ochronę nazewnictwa mleczarskiego zapisaną w rozporządzeniach za wystarczającą (mimo, że nie powiedział wprost, że poprawka 171 jest zbędna, to można było odnieść wrażenie, że właśnie to miał na myśli).

– Transparentność rynku (ceny, marże, dane handlowe) – rozporządzenie ma wejść w styczniu 2021.

– Umowa o wolnym handlu z Nową Zelandią – obecni na spotkaniu przedstawiciele Komisji nie dysponują szczegółową wiedzą w tym temacie. Inny wydział Komisji się tym zajmuje.

– Cła retorsyjne wobec USA – WTO zezwoliło na ich stosowanie. Import produktów mleczarskich z USA jest niewielki, więc i wpływ ceł na unijny rynek mleka jest niewielki. Przewodniczący TEC w odpowiedzi na to oświadczenie przedstawiciela Komisji stwierdził, że ofensywne interesy unijnego mleczarstwa na rynku USA są o wiele większe niż interesy defensywne, więc wprowadzenie tych ceł na produkty mleczarskie być może nie było dobrym pomysłem.  Odnosząc się do tego zarzutu, przedstawiciel Komisji stwierdził, że w tej sprawie prowadzono konsultacje publiczne i dlatego cła na amerykańskie produkty mleczarskie wprowadzono, co więcej to USA wprowadziło jako pierwsze cła na produkty mleczarskie z EU, a tzw. Przedstawiciel Handlowy USA (urzędnik w amerykańskiej administracji – odpowiednik ministra), nie chciał wówczas podjąć rozmów ze stroną unijną, więc trudno by sytuacja uległa pogorszeniu.

– Brexit – brak jakichkolwiek nowych informacji.

Ad 9)

Sekretariat EDA stwierdził, że data kolejnego spotkania będzie zależna od terminu kolejnego spotkania Zarządu EDA, ale postarają się utrzymać dotychczasowy cykl i spotkania powinny się odbywać, jak dotychczas – raz na kwartał.

Ad 10)

Wobec braku innych spraw, spotkanie zakończono.