W dniu 19 lipca 2023r. organizacje z branży spożywczej wystosowały wspólne pismo do Marszałka Senatu, Przewodniczącego senackiej Komisji Środowiska oraz wszystkich Senatorów w sprawie tzw. “ustawy kaucyjnej”. Organizacje wskazują na konieczność wprowadzenia szeregu poprawek, które m.in. uchronią zarówno branżę, jak i konsumentów przed kosztami wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce. Jednym z sygnatariuszy apelu jest ZPPM.

Treść pisma wraz z załączonymi poprawkami prezentujemy poniżej:

W imieniu niżej wymienionych organizacji reprezentujących sektor rolno-spożywczy zwracamy się do Pana Senatora z apelem w sprawie przyjęcia niezwykle ważnych dla całego sektora produkcji wód, napojów, soków, nektarów, piw i napojów mlecznych zmian do projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (nr druku senackiego 1059; tzw. ustawa o systemie kaucyjnym).

Ustawa wdrażająca system kaucyjny w Polsce ma kluczowe znaczenie dla całej branży napojowej, sokowej, mleczarskiej i piwowarskiej. System kaucyjny jest niezwykle potrzebnym narzędziem do realizacji przez firmy celów dotyczących zarówno poziomu zbiórki opakowań jak i dostępu do surowca wtórnego (recyklatu).  Jednocześnie to właśnie na firmach z ww. branży spoczywa cały ciężar utworzenia i utrzymania systemu kaucyjnego. Natomiast Państwo Polskie powinno zapewnić właściwe warunki prawne dla przedsiębiorców, gwarantujące efektywność ekonomiczną i środowiskową systemu, jego powszechność i przyjazność dla społeczeństwa. 

Niestety ww. projekt ustawy nie tylko nie spełnia tych założeń, ale wykorzystuje system kaucyjny do nałożenia na polskie społeczeństwo nowego podatku VAT od kaucji. W efekcie system kaucyjny zamiast wspierać przedsiębiorców nakłada na nich obowiązki niemożliwe do spełnienia stwarzając zagrożenie dla całej branży w postaci miliardowych kar i dodatkowych olbrzymich kosztów. Ustawa w obecnym kształcie grozi już w roku 2025 wysokimi, rzędu kilkudziesięciu procent, podwyżkami cen produktów objętych systemem w tym soków, nektarów, napojów mlecznych, wód, napojów i piwa.

Projekt nie uwzględnia kluczowych dla całej branży napojowej, sokowej, mleczarskiej i piwowarskiej uwag zgłaszanych podczas procedowania ustawy w Sejmie. Wielokrotnie informowaliśmy Rząd o krytycznych błędach w ustawie, które powinny być naprawione w czasie procedowania ustawy w Sejmie. Niestety wszystkie zgłaszane przez branżę poprawki zostały odrzucone, często bez żadnego uzasadnienia.

W konsekwencji przyjęcie obecnego projektu ustawy bez niezbędnych poprawek grozi wielomiliardowymi niepotrzebnymi kosztami dla firm, które nie ze swojej winy, a jedynie z powodu opóźnień Rządu, nie będą w stanie wywiązać się z postawionych przed nimi obowiązków. W tym, co jest szczególnie bulwersujące z obowiązków większych niż wymaga tego Unia Europejska i jakie mają nasi konkurenci w innych krajach UE.

Apelujemy o zgłoszenie i przyjęcie załączonych czterech krytycznych naszym zdaniem poprawek, które zapobiegną zarówno potencjalnym wielomiliardowym startom z tytułu karnych opłat produktowych już w roku 2025, jak również stratom środowiskowym, w postaci 16 miliardów niezebranych opakowań po napojach, których zbiórka nie będzie miała najmniejszego sensu, ze względu na brak możliwości zaliczenia ich do wykonania obowiązków przez przedsiębiorców,  ze względu na brak systemu kaucyjnego w 2025 r.

Dotyczą one:

1. Dodania możliwości realizacji obowiązku zbiórki opakowań w roku 2025 w sposób samodzielny lub poprzez organizacje odzysku. Zapisany w ustawie termin realizacji obowiązku zbiórki wyłącznie przez system kaucyjny od 1 stycznia 2025 r. jest całkowicie niewykonalny zarówno ze względu na przepisy administracyjne (samo założenie spółki akcyjnej  to ok. 9 miesięcy, kolejne miesiące to uzyskanie koncesji) jak i organizacyjnych (negocjacje umów z minimum 65 tysiącami sklepów, zakup systemów informatycznych i około 15 tysięcy maszyn do odbioru opakowań, przystosowanie pomieszczeń sklepów do odbioru opakowań, zbudowanie logistyki odbioru i centów rozliczeniowych). Poprawka umożliwi uniknięcie sytuacji, w której wszystkie opakowania na rynek w Polsce w roku 2025 nie zostaną zaliczone do obowiązku zbiórki. Maksymalna karna opłata produktowa z tego tytułu wynosi 25 tys. zł/tonę, co łącznie daje możliwość nałożenia ponad 7 miliardów złotych kary na branżę z tytułu niezrealizowania poziomów dla butelek PET i puszek po napojach oraz 23 mld złotych z tytułu niezrealizowania poziomów dla szklanych butelek wielokrotnego użytku, mimo, że to nie przedsiębiorcy tylko Rząd jest winien ponad 2 letniego opóźnienia we wdrożeniu stosownych przepisów. Obecny zapis tworzy również wyraźną przewagę rynkową dla dużych zagranicznych firm produkujących maszyny zbierające opakowania, wymuszając bardzo krótki termin realizacji dostaw. Dyskryminuje to polskie mniejsze przedsiębiorstwa i może przyczynić się do zawyżania cen tych urządzeń. Stworzenie tego typu sytuacji należy uznać wprost za działanie na szkodę polskiej gospodarki.

2. Zwolnienia kaucji na opakowania jednorazowego i wielokrotnego użytku z podatku VAT. System kaucyjny ma być zachętą dla społeczeństwa do traktowania pustych opakowań jako cennego surowca, a nie dodatkowym podatkiem karającym przedsiębiorców i polskie społeczeństwo za działania pro środowiskowe. Wpisana do projektu możliwość pobierania kaucji dopiero na etapie handlu detalicznego powoduje, że przewidziane w projekcie uiszczanie przez wprowadzających VAT od kaucji za opakowania wielokrotnego użytku, byłoby naruszeniem regulacji unijnych, które jednocześnie dopuszczają zwolnienie kaucji za te opakowania z podatku VAT.   

3. Uznania firm wprowadzających butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra za wprowadzających napoje bezpośrednio. Za kuriozalne należy uznać, że ustawa w obecnym brzmieniu zniszczy bardzo dobrze funkcjonujące systemy kaucyjne na butelki wielokrotnego użytku prowadzone samodzielnie przez poszczególne firmy. Nie ma żadnego uzasadnienia dla zapisów ustawy, które nie dają firmom możliwości kontynuowania samodzielnego prowadzenia tych systemów i tym samym mogą spowodować masowe wycofywanie się z tego cennego pod względem środowiskowym opakowania.

4. Zmianę obowiązkowych poziomów zbiórki zapisanych w załączniku nr 1a do ustawy. Nie ma żadnego racjonalnego powodu, żeby polska branża rolno-spożywcza była obciążona wyższymi obowiązkami niż te wynikające z przepisów unijnych. To kolejny cios w tak ważny sektor polskiej gospodarki jakim jest między innymi branża mleczarska i sokowa.

W załączeniu przesyłamy szczegółową treść poprawek wraz z uzasadnieniem. Apelujemy do Senatu Rzeczpospolitej  Polskiej o ich przyjęcie.

Lista organizacji podpisujących się pod apelem:

1. Andrzej Gantner, Wiceprezes Zarządu, Polska Federacja Producentów Żywności Związek Pracodawców
2. Bartłomiej Morzycki, Dyrektor Generalny Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie
3. Jakub Bińkowski, Członek Zarządu i Dyrektor Departamentu Prawa i Legislacji Związek Przedsiębiorców i Pracodawców
4. Barbara Groele, Sekretarz Generalny, Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków
5. Agnieszka Maliszewska, Dyrektor, Polska Izba Mleka 
6. Dariusz Lizak, Prezes, Krajowa Izba Gospodarcza Przemysł Rozlewniczy
7. Marcin Hydzik, Prezes Zarządu, Związek Polskich Przetwórców Mleka
8. Andrzej Gajowniczek, Prezes Zarządu, Krajowe Stowarzyszenie Przetwórców Owoców i Warzyw
9. Mirosław Maliszewski, Prezes Zarządu, Związek Sadowników RP
10. Andrzej Krupiński, Prezes Zarządu, Stowarzyszenie Plantatorów Jagody Kamczackiej
11. Janina Jędrzejewska, Prezes Zarządu, Unia Polskiego Przemysłu Chłodniczego
12. Maciej Majewski, Prezes Zarządu, Stowarzyszenie Sady Grójeckie
13. Dr Witold Boguta, Prezes, Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw – Spółdzielnia Osób Prawnych
14. Marian Sikora, Przewodniczący Rady, Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych
15. Tadeusz Pokrywka, Prezes, Krajowa Izba Gospodarcza Przemysłu Spożywczego i Opakowań